Ergys Mërtiri

Spektaklet televizive janë përgjithësisht shpërthime masive vaniteti e flasiteti, por askund si në Shqipëri. Është e kuptueshme që, ndonjëherë vaniteti bëhet i pashmangshëm, pasi ai e ka fituar tashmë statusin e normales në këtë vend, por kur përzihet me politikën duke kontrabanduar propagandën deri në një festival kënge, kjo e tejkalon normën e të pranueshmes.

Në republikën e tij imagjinare, Platoni i vendos artistët në fundin e hierarkisë shoqërore. Jo pse ai nuk ia dinte vlerën artit, por pikërisht pse ia dinte, e shihte atë si kërcënim, duke qenë një instrument i fortë në duart e pushtetit. Kjo ka bërë që të krijohet një etikë e përgjithshme që iu kërkon artistëve ti qendrojnë larg politikës, ndonëse jo gjithmonë e bëjnë këtë. Sidoqoftë arti është parë masivisht, shpesh edhe në mënyrë të mitizuar, si i papajtueshëm me pushtetin. E vetmja mënyrë e përfshirjes së tij në politikë është duke qenë opozitar dhe në luftë me padrejtësitë, të cilat natyrisht që vijnë krysisht nga pushteti.

Kjo vetëdije duket se mungon, në një nivel të konsiderueshëm, në Shqipëri. Flirti me pushtetin u ngjit së fundmi edhe në netët finale të Këngës Magjike. Ardit Gjebrea dhe Bes Kallaku, sajuan një djalog në skenë ku, si pa dashur, e hodhën fjalën tek bredhi i vitit të ri, për tu kujtuar pastaj për Bashkinë e Tiranës që ka zbukurur qendrën e qytetit me dritat e festave të fundvitit. Gjebrea gjeti momentin të falenderojë me këtë rast bashkinë për gjithçka që, sipas tij, ajo ka bërë për këtë qytet, duke e përforcuar me pohimin se kjo bashki na bën krenarë.

Në fakt, kjo bashki, jo vetëm që nuk na bën krenarë, por na bën me turp. Na bën me turp pasi e ka shkatërruar këtë qytet duke mos lënë asgjë në këmbë, duke dhunuar hapësirat me leje ndërtimesh korruptive e duke e shndërruar këtë qytet në një kasaphanë betoni e kaosi urban. Kjo bashki na bën me turp, duke shkatërruar edhe ato pak vlera ekologjike, identitare e urbanistike që kanë mbetur.

Kjo bashki na bën me turp edhe kur fëmijët e këtij qyteti, punojnë si skllevër në të zezë, nën moshën e lejuar e në kushte çnjerëzore, duke pastruar plehrat në ndërmarrjet e klientëve të kryetarit. E ndërsa dikush prej tyre humbi jetën për shkak të pasigurisë skandaloze në punë, kryetari përdor pushtetin e tij që e vërteta të mos zbardhet.

Kjo bashki na bën me turp kur përdor policët bashkiakë, për t’iu sekuestruar karrocat të varfërve që mbledhin kanaçe nëpër kazanë plehrash, për shkak se kjo iu ul fitimet kompanive ricikluese të miqve të të kryetarit. Na bën me turp, gjithashtu kur, ushtron dhunë ndaj shitësve ambulantë për t’ua marrë nga duart edhe atë copë bukë që mezi e nxjerrin, ndërsa iu jep llokma të majme tenderash e lejesh ndërtimi oligarkëve që denden në fitime të paligjshme.

Kjo bashki na bën me turp për taksat e larta që ua marrin frymën bizneseve e qytetarëve, për kanalizimet e bllokuara që na përmbytin në çdo rrebesh shiu, për ujin e pijshëm që nuk na vjen në shtëpi, për plehrat dhe smokun që na helmojnë duke rritur frikshëm përhapjen e kancerit, për trafikun rraskapitës që na bllokon nëpër rrugë… Përtej këtyre, kjo bashki na bën me turp edhe për mashtrimet e përditshme mediatike e propagandën bajate të kryetarit që del në televizor duke punuar edhe kur nuk është në Shqipëri, ndërsa fyen inteligjencën e publikut me shpërthime patetike humanitare pozash melodramatike krahaqafë me fëmijë romë apo njerëz në nevojë.

Por edhe sikur të kishim një kryetar bashkie normal, si në çdo vend të Europës, nuk do të ishte e pranueshme që skpektakle të kësaj natyre të ndoten me propagandë. Një festival i popullarizuar si Kënga Magjike nuk mund të jetë thjesht një paradë këngësh e organziuar në mënyrë private. Ai shërben si një ekspoze prurjesh dhe zhvillimesh artistike, e gjithashtu kultivon shijet dhe shpesh edhe modelet kulturore të publikut. Për këtë arsye, jo vetëm këngët, por edhe standardet etike që lidhen me statusin e tij publik, janë të rëndësishme.

Kur një event i tillë përdoret politikisht, natyrisht që ka kapërcyer shumëçka nga etika publike. Nuk është në dinjitetin e asnjë agjenti kulturor, të përdorë artin dhe kulturën për propagandë, në shërbim të një force politike apo një pushtetari, aq më tepër kur zullumet e tyre janë tashmë të prekshme kudo. Kjo është fyerje ndaj publikut, i cili konsiderohet si peshk për t’u zënë në rrjetën e propagandës, por edhe fyerje për artistët, që përdoren si karrem për ta tërhequr turmën në rrjetën e pushtetit.

Kënga magjike duket një event që ka filluar tashmë ta rregullojë dorën në drejtim të prurjeve artistike. Futja e të kënduarit live, ka sjellë natyrisht një transformim të rëndësishëm, duke rritur profesionalizmin, e duke e ulur disi vulgaritetin e produkteve komerciale. Megjithatë ka shumë vend për të krasitur, por mbi të gjitha, përmirësimi i nivelit artistik, duhet të shoqërohet me rritje të skrupulozitetit etik e kulturor në drejtim të organizimit.